Müslümanlık açısından kabul edilmesi daha zor ve tarih açısından daha açıklıkla saptanan bir Anadolu Geleneği de at mezarlarıdır.Başta İstanbul olmak üzere Bursa Karacabey,ve Eskişehir gibi at haralarının bulunduğu yerlerde at mezarlarınında olduğu bilinmektedir.Bağdat seferinde ( 1639 ) şehit düşen ve türküsü yakın yııllara kadar yaşayan Genç Osman´ın atının mezarıda 1960 lara kadar sünnet çocuklarının yiğit olmaları ve atların nazar ve hastalıklardan korunmaları için ziyarete dönüşmüş böyle bir mezardır.
At kuyruğu bağlama ve at kılından tuğ kullanımı ,Fatih´in oğlu Mustafa çelebi,II.Beyazıt,ve IV Murat´ın cenazelerinde olduğu gibi atların tersine eyerlenmesi benzeri Orta Asya gelenekleri Osmanlılarca´da yaşatılmıştır.Fakat hem Osmanlı yönetici sınıfının hem halkın katılımıyla Anadolu yatır geleneğini tekrarlayan at mezarı kurumu en ilginç geleneklerden biridir.
Gelibolu´da Şehzade Süleyman Paşa´nın mezarı yanında Rumeli Fatihlerinden Lala Şahin Paşa´nın vasiyeti ile seferlere katılan atıyla birlikte gömülmesi.herhalde atıyla birlikte mezara gömülme geleneğinin yeni biçime girmiş halidir.Neşri Süleyman Paşanın Bolayır ile Seydi Kavağı arasında doğanla avlanırken kaza sırasında atının altında kalıp öldüğünü yazar( 1359 )
II. Osman´ın ( Genç Osman 1618- 1621 ) çok sevdiği Sislikır adlı atı ölünce ,onu Üsküdar Kavak Sarayı ( Şerefabad kasrı ) bahçesinde gömdürmüş,insanlar için olduğu gibi manzum kitabe yazdırmıştır.
Zıll-i Hak Hazreti Osman Han´ın
Sislikır nam atı öğülmüştür
Emr-i Yezdan ile mevt irişecek
Bu makam içre o gömülmüştür
Bu mezartaşı kaidesi ile birlikte yekpare mermerden oyulmuş yayvan bir kaş kemer üzerine ikişerden dört satırlık kıt´a ,nesih bir yazı ile kabartma olarak yazılmıştır.Dört bordörlü olan taşın bir yüzeyi kabartmadır.Üsküdar sarayı bozulupta bir kısım arazi üstüne Selimiye Kışlası yapılınca at mezarı da açıkta kalmıştır.Emrullah Efendi Sislikır´ın mezarının Üsküdarda İhsaniyede Çiçekçi kahvesinin karşısında olduğunu ve sancılı hayvanların bu mezarlara getirildiğini yazar.Halk ağzında At Evliyası şöhreti yayılmış ,sancılı atlar şifa dileğiyle bu mezarı ziyarete getirilerek üç defa bu mezarın etrafında dolaştırılmaya başlanmıştır.Rivayet edildiğine göre taş evin bahçesinde iken ,hasta atların ziyaterini kolaylaştırmak için sökülüp sokağa konulmuştu.96×72 cm boyundaki taşın Müzey-i Hümayun Müdürü Halil Ethem Bey tarafından Tarih-i Osmani Mecmuasında kitabesi tanıtılmış,Saraya getirtilmesi sağlanmıştır.Bugün Topkapı Sarayı Müzesi Raht Hazinesi Kolleksiyonunda yer almıştır.
Karacaahmet mezarlığında bulunan ve bu gün Ebu Derda´nın atının mezarı olarak bilinen eskiden atlar mezarı olduğu söylenen,altı mermer sütun altındaki ,üst türbe benzeri altı düz taş olan mezar en ilginç at mezarlarından biridir.İhsan Abidin buraya yürüyemeyen çocukların getirildiğini ,çocuk dolaştırılırken yere yem saçıldığını yürüdükten sonrada arpa dökülüp kurban kesildiğini anlatır.
Kaynak: YOLDAŞIMIZ AT,Kudret EMİROĞLU,Ahmet YÜKSEL